Wat was het doel van de Numbers 5 stoffige (of "bittere") watertest?
De Num. 5 "stoffige water" eed/offer is een van de goede wetten van YHWH die vaak verkeerd wordt voorgesteld. Het stond een vrouw genadig toe om haar naam te zuiveren van lasterlijke beschuldigingen. De man (zoals vermeld in de wet: Num. 5:13) heeft geen getuigen van het vermeende overspel. Hij handelt waarschijnlijk naar een gerucht -- het soort gerucht dat gemakkelijk te beginnen is, en dat de reputatie van een vrouw vernietigt, als men het gelooft. De Bijbelse wet stond de onschuldige vrouw toe om zo'n leugen te weerleggen zonder enig risico voor zichzelf, en voor de kosten van een klein voedseloffer van gerst (Numeri 5:15). Een dergelijke openbare ceremonie zou niet lichtvaardig worden uitgevoerd door een echtgenoot. Het zou een groot risico zijn voor zijn reputatie, als hij niet vrij zeker was van haar schuld.
Het tempelstof-/inkt-/waterhapje dat de vrouw moest drinken, zou op zich al onschadelijk zijn geweest. Oude inkten werden meestal gemaakt van lampzwart (koolstof) of ijzeroxide, en Arabische gom. In principe onschadelijk, in zulke kleine, verdunde hoeveelheden.
Deze test, vaak de "bitterwatertest" genoemd, is vergeleken met een proef op proef. Het is echter het tegenovergestelde van een beproeving, in die zin dat het water vermengd met stof op zich onschadelijk was (en waarschijnlijk gezonder dan het gedestilleerde, gedemineraliseerde water dat mensen tegenwoordig regelmatig drinken), en een goddelijk ingrijpen nodig had om schade te veroorzaken. Ordeën zoals gebruikt in de wet van de mens waren typisch handelingen die schadelijk waren door de natuur (bijv. verdrinking, vechten, het aanraken van kokend water), waarvoor goddelijke interventie nodig was om het resultaat te leiden of het kwaad te voorkomen. Ordeals probeerden Gods hand te dwingen om een gerechtelijk resultaat te onthullen. In die zin zijn ze meer verwant aan Gideon's gebruik van het vlies (wat zeker geen patroon is dat we bemoedigd vinden in de Schrift).
We vinden wel historische voorbeelden van Israëlische koningen die op zoek zijn naar antwoorden rechtstreeks van YHWH, maar dit lijkt vaak door de Urim en Thummim heen te zijn gegaan, die in de Schriften niet zichtbaar zijn. Er is ook het geval van de discipelen die veel voor Judas' vervanging gooien (Handelingen 1:16-22). Ook hier is de normativiteit van deze wijze van besluitvorming twijfelachtig. In ieder geval stond er bij de beslissing van de discipelen geen juridische kwestie (bijv. iemands leven) op het spel. Beide kandidaten die zij in overweging namen waren volledig gekwalificeerd en (vanuit menselijk oogpunt) even goed.
Het feit dat de stoffige watertest een voedseloffer inhoudt, zou ons kunnen waarschuwen om het te evalueren als afgeschaft met andere Sinaïofferwetten. Zeker, de betrokkenheid van een Aäronische priester en het offerelement lijken geen deel uit te maken van het Nieuwe Verbond. Deze kenmerken lijken echter niet noodzakelijk te zijn voor de ontologie van deze zaak.
Hoe zit het met het "stof van de tempel"? Is er iets bijzonders (heilig, misschien?) aan het stof van de tempel dat de test bijzonder effectief maakt? Mogelijk, maar mijn intuïtie is dat het stof slechts symbolisch was, en afhankelijk van de aanwezigheid van een fysieke tempel. Voor een volk waarin (bijna) elk ander deel van hun offersysteem aan de tempel/tabernakel was verbonden, zou het verrassend zijn als we deze fysieke verbinding met de tempel niet zouden zien.
Ik stel dat de algemene billijkheid, "actieve ingrediënten" in de stoffige watertest zijn:
- de openbare, wettelijke, zelf-bemiddelende eed van de vrouw (v. 22) -- het uitnodigen van YHWH om te handelen in het oordeel
- de bereidheid van YHWH om iemand te straffen die zondigt op een hooghartige manier door zo'n valse eed af te leggen
Er is geen reden om aan te nemen dat nummer 2 in het tijdperk van het Nieuwe Verbond niet langer waar is. Dus de twee resterende vragen zijn:
- Mag een vrouw die in het Nieuwe Verbond leeft een wettelijke eed/bevestiging van haar onschuld afleggen?
- Kan een vrouw door haar man gedwongen worden om zo'n eed af te leggen?
Nogmaals, ik zie geen reden dat we nummer 1 hierboven zouden kunnen ontkennen. Hoe zit het met nummer 2?
Het is voor mij niet vanzelfsprekend dat een vrouw zelfs onder het Sinaï-convenant gedwongen kan worden om zo'n eed af te leggen. Een eed als deze is een vorm van getuigenis, en in geen enkele andere rechtszaak kan iemand verplicht worden om tegen zichzelf te getuigen. Het lijkt mij dat een vrouw de mogelijkheid had om eenvoudigweg het verzoek van de man te weigeren. Deze weigering zou geen civiele, juridische implicaties hebben, maar het zou door de man als voldoende rechtvaardiging kunnen worden gebruikt (samen met ander indirect bewijs dat hem in de eerste plaats de ontrouw deed vermoeden) om zijn vrouw een echtscheidingsbrief te geven (Deut. 24:1). Niets kon de man ervan weerhouden dit te doen (tenzij hij zelf eerder een zonde had begaan die de echtscheiding verhinderde: Deut. 22:14-19), en als het huwelijksverbond daadwerkelijk was verbroken door een daad van ontrouw door de vrouw, dan zou de daad van de man van "haar weg te leggen" geen zonde van zijn kant zijn (Matt. 19:9).
